صفحه اصلی
در ناحیه شمالی شهر تبریز، رشته بلندیهای سرخرنگی به نام عینالی (عون بن علی) قرار دارد که ارتفاع بلندترین نقطه آن از سطح دریا ۱۹۶۰ متر است. در واقع، کوه عینالی به مجموعهای از قلهها، تپهها، درهها و... گفته میشود که در مجموعه جغرافیایی معینی قرار گرفتهاند. این کوه از سمت شمال به رودخانه تلخه رود (آجی چای)، دریاچه ارومیه و درههای شهرستان اهر، از شرق به چشمه کهلیک ( کهلیک بولاغی)، از جنوب به طرف فرودگاه تبریز و از غرب به خیابانها و شهرکهای شهر تبریز منتهی میشود. بهدلیل ارتفاع زیاد، بیشتر نقاط شهر تبریز از فراز کوه قابل رویت است.
بر فراز کوه عون بن علی بقعهای وجود دارد که قدمت آن به دوره ایلخانی باز میگردد و منسوب به دو تن از فرزندان حضرت علی (ع) به نامهای عون بن علی و زید بن علی است. این بنا در گذشته آتشکده و عبادتگاهی بوده است. بنا به نظر ژان پاتیست تاورنیه، جهانگرد فرانسوی این مکان در گذشته کلیسا بوده که پس از ورود اسلام به ایران، به مسجد و زیارتگاه تبدیل شده است. شیوه معماری بنا به سبک معماری دوره ایلخانی است و درمجموع از ۹ اتاق، ۶ گنبد، هشتی، ایوان، دو میل مناره توپر و پنج ستون سنگی بزرگ تشکیل یافته است. ستونهای قدیمی در گذشته از جنس چوب بوده که در انجام بازسازیها ستونهای سنگی جایگزین آنها شدهاند. همچنین عمده مصالح به کار رفته در بنای بقعه، سنگ کوه سرخاب و اندکی آجر است.
ساختمان بنا در طی دورههای مختلف دستخوش آسیبهای فراوانی شده است. در واقع، بنا تا پایان قرن نهم سالم و آباد بوده، ولی پس از حمله امپراتوری عثمانی بهکلی تخریب شده است. سپس در دوره صفوی مورد مرمت و بازسازی قرار گرفته است، ولی در اثر زلزله ویرانگر تبریز در سال ۱۱۹۳ هجری ویران شد. پس از آن بازسازی مجدد بنا در دوره قاجار انجام گرفته که بهمنظور جلوگیری از تخریب بنا اتاقی در سمت شمال احداث و به مجموعه اضافه شده است.
در سالهای اخیر، بقعه عون بن علی مورد بازسازی اساسی قرار گرفته و همچنین در فهرست میراث فرهنگی نیز به ثبت رسیده است. با توجه به موقعیت کوهستانی بقعه، علاقهمندان به ورزش میتوانند از مسیر کوهنوردی و صخرهنوردی به این مکان دست یابند. همچنین، راه دسترسی ماشینرو و آسفالته از مسیر اتوبان پاسداران (کمربندی شمالی) تا بالای کوه و محوطه امامزاده امتداد داشته و روشنایی آن بهطور کامل تامین شده است که شبها جلوهای خاص به کوه میبخشد.